Gnebech Perhaps, maybe, I think that
Ndenim My husband (possessive of nene)
Ndeygwam My horse
Ndey My dog
Mbé See, I told you so!, There!
Wégmakwé wdansen Queen’s daughter
Wégmakwés Princess (diminutive)
Békadzet Be quiet, be calm, be patient, be peaceful
Nbékades, mbékades, nde békades
Békadze He/she is
Békadzet One who is
Kéndaswen Knowledge, education, art of becoming knowledgeable, becoming knowledgeable
Cho wi nda zhya si ibe énim’ediwat nde gizsom ndeto odo pi, i yé i ézhewébek égizsoyesh ébyat.
Mteno gi gizhabék mine gi gizhakwék ébidgéwat ibe éméndokaswat.
Gazhkjek
Penojek
Wéshkjek
Kékyajek
Ndebénma o ndey.
Mbwachewé’a o nitawes wabek gnebech.
Wgi gishpnedo ni waskonédonen o ndenim.
Nmedagwéndmenem gi ndokyanek, o ndéygwam mine o ndey.
Ggi wabma ne o wégmakwés égi zhyayen ibe épa nim’ediwat gi neshnabék.
Wgi bkadze ne o ga wje pkenagé i naganiwen wnago.
Ngi kigdo’a o wgyéyom wnago ga wje pkenagét, békadzet yawe o gi kedo.
Mbé, i yé i ga kto yan kche weswnago.
Mbé, i yé édépsenyan.
Mbé, i yé i ne ga wje widmoyan.
Hau Well, so! Can also be a greeting or recognition.
Majishkat Move
Méméjek In particular
Bédo I hope that/I wish that
Asho igwan On the other side of
Débso Quite a bit/enough of
Shpemsegok Upstairs, somewhere up above
Iw se And/used in story telling
So/used in story telling
Dbenwé Real
Agmesé Walk in snowshoes
Ndagmesé I walk in snowshoes
Agmesét Walk in snowshoes
Ni’wesh lover/secret lover
Shpemek Above, heaven
Shpem Up, above
Débwétwa Believe some one
Éwabdemok édébwétmok Seeing is believing
Cho she ngi débwétwasi
I really didn’t believe him/her
Gbmadsownenan se gzheshmownenan
Our life is our language
Gzheshmownenan se gbmadsownenan
Our language is our life
Ni’wesh ma o yawe.
Méméjek ode Bodéwadmimwen nwi kenomagé nomek pkonyak.
Hau, gishpen ode zheshmowen ébédoyék ékéndemyék pené she gwi shketoyék ékigdoyék éwi débséyék, méméjek i bodéwadmimwen.
Sneget se ode gzheshmownenan éwi kéndet weye ma shna dbenwé i.
Gishpen ékéndet weye ode majmowen wéwéne i émno majishkat pené o bémadzet.
Iw se égi kedwat gi getsimnajek mno wi pi mine gwi mno zhewébes ézhyayen asho igwan naké shpemsegok gishpen éneshnabémyen.
Pené égi wipémwét ngoji o, ik she yé i ga wje agmesét.
Gizes
Gizos
Gizsom
Gizsoyesh
Gmowen
Gmonoswen
Gméyamget
Wénbisamgegt
Gméyam
Gméya
Gi gmowen bédbekok shote mjésh gi bgeshnomget i mbish gaga she gi moshknowen.
Kyétnam shna gi gméyamget geshép ngom.
Nyézanzik gode gigabések ga wje bambetowat shote mine ibe kche odan dbekok, mjesh i mbish gi mnoshknémget ni myéwnen.
Nwésh mowe o sekmekwé, i yé i ga wje bgednot o mamogosnan i mbish, mine i wawyastowen, mine i kche nodnen, wa je zibyéné’at o gokmeskignan, naké o sekmekwé.
I yé i wa zhe wébek gishpen émowet o sekmekwé.
Iw se ga kedwat gi kekyajek nangodgen égi penojéwiyan.
Iw énajmoyan, mbé!
Nwi zagnena’a o nemosh bwamshe zhishignegét.
Ggi zagnena’a ne o nemo.
Pené she ézagden’at o nemo.
Zagdenéa nemo yawe o kwésmo.
Zheké kenomagé o nde kwéyom pkonyak.
Wéwéne ga wje zhechkét o kwé égi kenomagét ode zheshmowen.